Krótka informacja o kościele św Andrzeja

Kościoły w stylu romańskim charakteryzuje rozczłonkowany rzut poziomy w kształcie krzyża, często z wieloma wieżami i elementami warownymi. Są one reminiscencją miasta Jeruzalem przedstawianego jako święty zamek warowny, szczególnie od strony zachodzącego słońca, gdyż uważano ją za miejsce wdzierania się ciemności i zła.
Ciężkie mury kościelne symbolizują siły świeckie chroniące kościół. Od strony wschodzącego słońca góruje ołtarz symbolizujący Chrystusa jako Światłość Świata.
Nawa główna, chroniona od zachodu przez siły świeckie (kruchta), od wschodu przez siły duchowe (długi chór), jest przeznaczona dla wiernych. Używanie motywów zwierzęcych i roślinnych miało wypełnić kościół dziełami Stwórcy, i w ten sposób oddemonizowana budowla miała zwrócić uwagę wiernych jedynie na Boga i Jego Chwałę. Wzrastające czczenie świętych doprowadziło do budowy krypt pod ołtarzem i chórem. Krypta umożliwia bezpośredni dostęp do grobów i relikwii.

Freskami są malowidła na ścianach i sufitach, które wykonuje się na świeżym, jeszcze mokrym tynku wapiennym. W średniowieczu, kiedy większość wiernych nie umiała czytać, malowidła na ścianach, ołtarzach i oknach służyły do przedstawiania nauki religii. W kościele św. Andrzeja zachowały sie one tylko częściowo, np. w trzeciej kaplicy na stronie południowej ocalały freski Chrystusa jako sędziego (1) i koronacja Marii (2). Na uwagę zasługuje malowidło sądu ostatecznego (3) i głowa ( Paweł) (4) na dwóch filarach w nawie głównej. Wspaniałe malowidło gotyckie (5) znajduje się w pierwszej kaplicy po stronie północnej, malowane w 1325 r. W czterech obrazach przedstawione jest życie Marii. Dolny obraz przedstawia ukrzyżo-wanego Chrystusa, po jego prawej stronie Marię podtrzymywaną przez św. Jana. Przy Marii św. Piotr i św. Urszula. Po lewej stronie Chrystusa apostoł Filip, koło niego św. Lambert i św. Jerzy.
Nad tym obrazem pokazani są składający hołd Trzej Królowie, a za nimi pachołkowie z końmi.
Następny obraz zawiera trzy sceny: zwiastowanie Marii; Maria odwiedza św. Elżbietę i narodzenie Jezusa.
W łuku górnego obrazu przedstawione jest ukoronowanie Marii przez Pana Jezusa w otoczeniu aniołów.

(6) Madonna różańcowa Przy prawym głównym filarze transeptu znajduje się figura Madonny różańcowej, która pochodzi z byłego klasztoru Dominikanów. Jest ona pierwszą figurą przedstawiającą motywy różańcowe. Została wykonana w Kolonii w 1475.
(7) Krzyż triumfalny Nad łukiem, ponad filarami głównymi przed transeptem wisi krzyż z rzeźbą Chrystusa z końca XVwieku. Sam krzyż i boczne figury są z XIX wieku.
(8) Archanioł Michał Przed zachodnią galerią stoi rzeźba Archanioła Michała z XV wieku, wykonana przez kolońskiego mistrza Tilmana.
(9) Statua św. Krzysztofa, ponad naturalnej wielkości z około 1490 roku jest prawdopodobnie również dziełem Tilmana von der Buch z Kolonii. Stoi przy południowym wejściu.
Kruchta (sień) część byłej Drogi krzyżowej. Sklepienia przypominają formy orientalne, oceniane jako arcydzieło reńskiej późnoromańskiej sztuki.
(10) Krzyż wykonany z drewna z początku XVI w.
(11) Rzeźba św.Andrzeja apostoła, patrona tego kościoła pochodzi z XVIII wieku.
(12) Studnia (XV wiek) w kruchcie. Według napisów stała w miejscu gdzie płynęła krew Urszuli i towarzyszących jej dziewic.
(13) Portal wejściowy z 1963 roku wykonany przez K.M. Wintera, przedstawia historię św. Rodziny. Pośrodku narodzenie i śmierć Jezusa. Naokoło postacie wszystkich narodów. W ośmiokącie postacie Noego, Abrahama, Mojżesza i Aarona, z którymi Bóg zawarł nowe przymierze. Poza tym zwiastowanie Marii, postacie Trzech Króli, rozsiewanie Słowa Bożego.

(14) Tryptyk ołtarzowy Obraz Bractwa Różańcowego zwany także” Madonną w płaszczu” (mistrz malarz zakonu św. Seweryna 1510-1515 roku). Powstał on na życzenie ówczesnego cesarza Maksymiliana w dowód wdzięczności za ocalenie miasta z oblężenia. Jest on również pamiątką założenia Bractwa Różańcowego przez Dominikanów w 1474, które usilnie napominało radę miasta i mieszczan , by błagali Matkę Boską w modlitwie rożańcowej o pomoc . W modlitwie różańcowej rozważa się wraz z Marią życie, śmierć i chwałę Jezusa Chrystusa, a ciągłe powtórzenia napełniają modlących się wewnętrznym spokojem i siłą kierującą ku Bogu.
Obraz w formie tryptyku przedstawia Matkę Boską jako królową i patronkę Bractwa Różańcowego. Dziecko na ramieniu Marii bawi się różańcem wiszącym na jej szyi. Nad głową Marii aniołowie trzymają trzy wianki z czerwonych i białych róż symbolizujące koronę. Płaszcz jej podtrzymują: po lewej św. Dominik, po prawej św. Piotr z Mediolanu, który jest patronem kolońskich browarników. Pod ochronnym płaszczem Matki Boskiej klęczą: po lewej duchowni Bractwa Różańcowego z papieżem, po prawej cesarz z rodziną i z przedstawicielami rzemiosła browarniczego.
Na zewnętrznych skrzydłach przedstawiono św. Dorotę i św. Cecylię.
(15) Sąd ostateczny (1573)
(16) Ukrzyżowanie św. Andrzeja (1658) Krzyż jest w kształcie litery X , stąd też nazwa krzyż św. Andrzeja.
(18) Obraz św. Alberta z XVII wieku wykonany przez J. Hülsmanna. Święty w biskupim ornacie wskazuje na widoczny w głębi klasztor Dominikanów, którego chór wybudowano na jego zlecenie.
(26) Tryptyk (Barthel Bruyn, 1493-1555) Scena ukrzyżowania Jezusa z fundatorem i św. Odilią.
(27) Zmartwychwstanie Chrystusa (1551) Część środkowa: Zmartwychwstanie Chrystusa, u dołu klęczy Fundator; lewe skrzydło: Wniebowstąpienie Chrystusa; prawe skrzydło: Zesłanie Ducha Świętego.

Kult relikwii ma miejsce nie tylko w chrześcijaństwie, lecz także w wielu innych religiach. Rozumie się go jako czczenie szczątków świętych (kości, szat, itp.), z których emanować ma szczególna moc. Przenoszenie uświęcającej i uzdrawiającej mocy i ochrony, według religijnego pojmowania, zachodzi poprzez kontakt lub przez obcowanie z relikwią. Kult relikwii na przestrzeni wieków znacznie się zmienił. W chrześcijaństwie rozpoczął się bardzo wcześnie – od czczenia grobów męczenników, a swój szczyt osiągnął w średniowieczu. Czczenie relikwii jest formą uwielbiania świętych. Chrześcijanie wyrażają w nim swoją wiarę w zmar-twychwstanie, pokładają ufność we wstawiennictwo świętych, a swoje życie oceniają ich przykładną miarą.

Relikwiarze początkowo były małymi skrzynkami w formie sarkofagu, jako miejsca przechowywania lub przenoszenia relikwii. Od czasów średniowiecza relikwiarze są bogato przyozdabiane. W gotyku faworyzowane były formy kaplic i katedr.
(19) Relikwiarz apostołów z końca XIV wieku w stylu gotyckim z relikwią ramienia św. Andrzeja. Wokół relikwiarza znajdują się posągi Apostołów, Chrystusa, Marii i Dionizego.
(20) Relikwiarz Machabeuszy.
Pochodzenie relikwiarza
Relikwiarz Machabeuszy pochodzi bezpośrednio z kościoła Machabeuszy przy klasztorze Benedyktynek w Kolonii i został przeniesiony do kościoła św. Andrzeja w roku 1808. O tym, zamkniętym w 1803 roku, klasztorze Benedyktynek, którego rozpadające się resztki rozebrano w 1808 roku, przypomina dzisiaj już tylko nazwa ulicy: „Ulica Machabeuszy”.

Święci Machabeusze i ich czczenie.
Święci Machabeusze są świętymi ze starego Testamentu, a więc z czasów przedchrystusowych. Są to Salomea i jej siedmiu synów, którzy w II wieku przed narodzeniem Chrystusa ponieśli męczeńską śmierć za trwanie przy prawie żydowskim.
Od IV wieku relikwie Machabeuszy czczone są także przez chrześcijan, którzy później przenieśli je do Konstantynopola i do Rzymu (San Pietro z Vincoli). Wg legendy, arcybiskup Rainald z Dassel miał otrzymać w Mediolanie od cesarza Fryderyka Barbarossy relikwie Machabeuszy wraz z relikwiami Trzech Króli i przewieźć je w 1164 roku do Kolonii.
Relikwiarz jest drewnianą skrzynią mającą kształt kościoła, obitą pozłacanymi płytkami miedzianymi. Jej ornamentyka jest późnogotycka. Podłużne ściany relikwiarza i płaszczyzny pokrywy składają się w sumie z czterdziestu płaskorzeźb, przy czym historia Macha-beuszy przedstawiona jest równolegle z cierpieniem Chrystusa i jego matki. Obie ściany podłużne relikwiarza i powierzchnie górnych pokryw składają się każda z pięciu scen z historii Machabeuszy i odpowiednio przy-porządkowanym im pięciu scenom z pasji Chrystusa. Jednym z dobitniejszych przykładów jest porównanie biczowania Machabeuszy z biczowaniem Chrystusa, przedstawione na jednej z podłużnych scian. Na stronie przedniej relikwiarza można zobaczyć koronację Marii i koronację Machabeuszy, natomiast na stronie tylnej wniebowstąpienie Chrystusa i wniebowzięcie Machabeuszy. Na filarach narożnych relikwiarza znajdują się postacie: Chrystusa, Marii,Heleny i biskupa Rainalda z Dassel, a u góry, na rogach pokrywy, postacie czterech ewangelistów.

(21) Okno Alberta - witraż według projektu zakonnika Wolframa Plotzke OP z 1951roku. Okno wykonano w warsztacie Jakobusa Melchiora w roku 1954. Przedstawia sceny z życia św. Alberta (1200-1280), który był Dominikaninem, filozofem, teologiem, naukowcem, był również profesorem, przełożonym Prowincji zakonnej, biskupem i orędownikiem pokoju.
(22) Tabernakulum z XVI wieku. Przedstawia scenę błogosławienia chleba w czasie ostatniej wieczerzy, oraz św. Mateusza i św. Andrzeja - obaj są patronami kościoła.
(23) Wieczne światło. Lampa w stylu rokoko z XVIII wieku z postacią smoka. Lampa jest corocznie na nowo zapalana od świecy wielkanocnej, co oznacza obecność zmartwychwstałego Chrystusa w tabernakulum.
(24) Okno w ścianie wschodniej prezbiterium - witraż z 1899 i 1918 roku przedstawia owoce Eucharystii: oddawanie czci Trójcy Świętej, miłosierne uczynki duchowe i cielesne względem bliźnich, (Karol Boromeusz, Dominik, Elżbieta, Marcin ), oddziaływanie na dusze w czyśćcu, ochrona i zbawienie cierpiących i umierających, a także apostołów, męczenników, kolońskich świętych.
(25) Stalle w prezbiterium z 1480r., z rzeźbami przedstawiającymi: proroków w strojach burgundzkich, kolońskich świętych i maszkarony. Ponad stallami, przy konsolach, grupy proroków i muzykujący aniołowie.
Elementy sklepień (zwornik) Zbawiciel, Maria z dzieciątkiem Jezus, św. Andrzej i św. Mateusz.
Organy (2645 piszczałek) zbudował Gert Weyland w 1995 r.

(28) Pieta. Rzeźba wykonana na początku XIV wieku. Pochodzi z byłego klasztoru Dominikanów pod wezwaniem św. Krzyża. Tu czczono ją jako dawczynię łask. Do niej szli Dominikanie każdego wieczoru w procesji Salve Regina. Godny uwagi jest wyraz twarzy Marii. W zależności od kąta spojrzenia obserwującego, twarz Marii wydaje się być raz płacząca, raz rozpromieniona.

Krypta

Należy do najstarszych części kościoła. W XV wieku została zniszczona i zapomniana. W roku 1953 odnale-ziono ją i odrestaurowano. Zachowana pierwotna część otoczenia grobu św. Alberta daje wyobrażenie początkowego wyglądu krypty. Przy wschodnim filarze ściennym kaplicy grobowca, znajdują się malowidła ścienne (freski) przedstawiające modlących się kanoników. Ołtarz, ambona i tabernakulum są dziełem Egino Weinerta (1967), a Droga krzyżowa Rudolfa Krügera (1958).
Tryptyk (1560) na ołtarzu, z byłego kościoła św. Pawła, ze szkoły Massysa z Antwerpii. Scena ukrzyżowania Jezusa na tle miasta Jeruzalem. Fundator klęczy przed Marią. Po lewej św. Hieronim, po prawej św. Franciszek. Pośrodku północnej ściany znajduje się relief przedstawiający św. Tomasza z Aquinu, najznamenitszego dominikanina i teologa historii kościoła. Tomasz (1225–1274) był uczniem św. Alberta w Kolonii.

Romański sarkofag kamienny z III wieku ze szczątkami św. Alberta (1200-1280). W zachodniej części kaplicy znajduje się łaciński tekst, który w tłumaczeniu brzmi:
Tu spoczywa św. Albert Wielki, nauczyciel kościoła Urodzony 1200 roku. Został przyjęty do Zakonu Bractwa Kaznodziei w roku 1223. W roku 1248 był profesorem teologii w Paryżu i w Kolonii. W latach 1260-62 był biskupem w Regensburgu. Zmarł w dniu 15.11.1280. Papież Pius XI ogłosił go świętym w dniu 16.12.1931 roku. Ciesz się szczęśliwa Kolonio, że ty przechowujesz w murach swego miasta to promieniujące światło i sławę całego kraju.
W 700 rocznicę śmierci św. Alberta, to jest w dniu 15.11.1980 roku, udał się papież Jan Paweł II z pielgrzymką na grób tego wielce czczonego świętego.